The Esperanto Teacher - Helen Fryer (easy books to read in english .txt) 📗

: besides, except. sub : under.

malgraux : notwithstanding,

in spite of.

The prepositions “anstataux”, “antaux” (“ol”), and “por” are also used before Infinitive verbs, as “anstataux diri”, instead of saying (to say); “antaux ol paroli”, before speaking; “por lerni”, in order to learn.

In Esperanto all the prepositions except “je” have a definite meaning, and care must be taken to use the one which conveys the exact sense. The same word cannot be used for “with” in the two sentences “He went with his father” and “He cut it with a knife,” or for “about” in “He spoke about his child” and “They stood about the stove.” In the first example “with” his father is “kun”, in company with, Li iris “kun” sia patro, and “with” a knife is “per”, by means of, Li trancxis gxin “per” trancxilo. “About,” in “about his child,” is “pri,” concerning, Li parolis “pri” sia infano, but “about,” in “about the stove,” is “cxirkaux,” around, Ili staris “cxirkaux” la forno.

When we cannot decide which is the correct preposition to use in any case, we may use “je,” the only preposition which has no special meaning of its own, or the preposition may be left out altogether, and “n” added to the noun or pronoun, provided that no want of clearness ensue (see Lesson 27), as Mi ridas “pro” lia naiveco, or, Mi ridas “je” lia naiveco, or, Mi ridas lian “naivecon”, I laugh at his simplicity.

When we wish to express “motion towards” something, and the preposition does not of itself express it, “n” is added to the noun or pronoun, as in the case of adverbs (see Lesson 12), “Li estas en la domo”, He is in the house; but, “Li iras en la domon”, He is going into the house.

NOTE.—There are three cases in which the noun or pronoun takes “n”. (i.). When it is the “direct object” of the verb, as “Mi vidis lin”, I saw him. (ii.). To show “direction”, as “Li iris en la gxardenon”, He went into the garden. (iii.). When the “preposition” is “left out”. This is usually done in the case of “dates” and expressions signifying “duration” of time, as “Georgo Vasxington estis naskita la dudek-duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek du”, George Washington was born the 22nd of February, 1732. “Vi restos tie cxi la tutan vivon (dum la tuta vivo)”, You will remain here your (the) whole life.

All the prepositions whose meaning allows of it can be used as adjectives, adverbs, etc., by adding the proper endings, as from “antaux”, before, we get “antauxa”, former, “antauxe”, formerly or previously, “antauxen”, forward.

Prepositions are also joined to other words, and to prefixes or suffixes, as “antauxdiri”, to foretell; “apudmara urbo”, a seaside town; “senigi”, to deprive of.

Sometimes the preposition is both prefixed to the verb and used after it before the noun, as “Li eliris el la domo, kaj eniris en la gxardenon”, He went out of the house, and entered into the garden.

 

LESSON 27.

 

Al.

“Al” signifies “to” or “towards” a person or place. It is also used before the noun or pronoun which signifies “person” after such verbs as “give, tell”, etc., which take two objects in different relations to the verb, as— Give (to) him the book, “Donu al li la libron.” Tell (to) him the truth, “Diru al li la veron.” Write (to) him a letter, “Skribu al li leteron.” In such cases we can say “Pardonu lin”, Pardon him, if the “thing” object is not mentioned, but we cannot say “Pardonu lin la kulpon”, Forgive him his fault; it must be “Pardonu al li la kulpon.” The pronoun with “al” is sometimes used instead of the possessive (pronoun) adjective “mia”, etc., as “Mi trancxis al mi la fingron”, for “Mi trancxis mian fingron”, I cut my finger. “Sxi kombis al si la harojn,” instead of “Sxi kombis siajn harojn,” She combed her hair.

“Al” is frequently used as a prefix as well as after the verb, as “aldoni”, to add; “alpreni”, to adopt; “aligxi”, to adhere; “aljugxi”, to award.

 

VOCABULARY.

 

sorcxisto : sorcerer. promes- : promise.

detrancx- : cut off. ambaux : both.

Sxi revenis al la palaco de sia patro. Ili ambaux iris al la urbestro. Cxu mi ne faris al vi bonon? Sxi nenion al ili rakontis. Sxi skribis al li leteron. Cxiutage li instruas al la homoj ion, kion ili ne scias. Ili flugis al la suno. Unu fratino promesis al la alia rakonti al sxi, kion sxi vidis kaj kio la plej multe placxis al sxi en la unua tago. Eble li al vi pardonos. Sxi ne kredis al siaj propraj oreloj. Li ne sciis, ke al sxi li devas danki la vivon. Si savis al li la vivon. La sorcxistino detrancxis al la virineto de maro la langon.

 

LESSON 28.

 

Cxe. Apud.

“Cxe” indicates a certain “place, time”, or “point of thought, discourse”, etc., as, “Li estis cxe mia patro”, He was with my father, or at my father’s house. “Cxe la momento”, At the moment. “Li estis cxe la pordo”, He was at the door, “Cxeesti”, To be present.

“Apud” means “close by, beside.” It applies to place only, as “La knabo staris apud la patro”, The boy stood by, or beside, the father.

 

VOCABULARY.

 

fundo : bottom. halt- : stop, halt.

brako : arm. ramp- : creep, crawl.

torcxo : torch. plant- : (to) plant.

serpento : serpent. multekosta : precious,

statuo : statue. valuable.

saliko : willow. aux … aux : either … or.

Mi logxis cxe sxia patro. Gxi falis sur la fundon de la maro cxe la rompigxo de la sxipo. Cxe lumo de torcxoj. Brako cxe brako. Kaptis lin kelka timo cxe la penso. Nenio helpas; oni devas nur kuragxe resti cxe sia opinio. Sxi ridis cxe lia rakontado. Cxe cxiu vorto, kiun vi diros, el via busxo eliros aux floro aux multekosta sxtono.

Li haltis apud la pordo. La serpento rampis apud sxiaj piedoj. Kiam li estis cxe mi, li staris tutan horon apud la fenestro. Mi logxis en arbo apud via domo. Sxi plantis apud la statuo roza-rugxan salikon. La apudvojaj arboj.

 

LESSON 29.

 

En.

“En” means “in, inside;” when “n” is added to the noun which it precedes, it means “into”, as “Kie vi estas? Mi estas en la domo. Kien vi iras? Mi iras en la gxardenon.” Where are you? I am in the house. Where are you going? I am going into the garden. “Malamiko venis en nian landon”, An enemy came into our country.

 

VOCABULARY.

 

Hispanujo : Spain. muel- : grind.

humoro : humour, temper. turn- : turn.

paco : peace. divid- : divide.

pinglo : pin. do : then.

naskotago : birthday. gxuste : exactly, just.

faruno : flour. kvazaux : as if.

parto : part.

La birdo flugas en la cxambro ( = gxi estas en la cxambro, kaj flugas en gxi). La birdo flugas en la cxambron ( = gxi estas ekster la cxambro, kaj flugas nun en gxin). Mi vojagxas en Hispanujo. Mi vojagxas en Hispanujon. Kion do fari en tia okazo? Mi estas en bona humoro. Li murmuretis al la regxino en la orelon. En sekvo de tiu cxi okazo. Mi preferus resti en paco tie cxi. Sxia naskotago estis gxuste en la mezo de vintro. Li ekrigardis en la okulojn de la infano. Li estis bela granda viro en la agxo de kvardek jaroj. En la dauxro de mia tuta vivo. En la fino de la jaro. Mano en mano. Enirinte en la vagonon, sxi sidis kvazaux sur pingloj. La greno mueligxas en farunon. Aleksandro turnigxis en polvon. Li dividis la pomon en du partojn.

 

LESSON 30.

 

Inter. Ekster. El.

“Inter” means “between, among”, or “amongst.” It is largely used as a prefix, as “interparoli”, to converse; “internacia”, international; “interkonsento”, agreement; “sin intermeti”, to interfere.

 

“Ekster” means “out of, outside”, as “ekster dangxero”, out of danger. It is used as a prefix, as “eksterordinara”, extraordinary.

“El” means “out of”. It applies (i.) to “place”, signifying motion from, as, “Mi eliris el la domo”, I went out of the house. (ii.). “Chosen from among”, as, “Unu el miaj infanoj”, One of (from among) my children. (iii.). “Made out of”, as, “Tiu cxi sxtofo estas farita el lano”, This cloth is made (out) of wool. “El” is used as a prefix, and means “out, outright”, or “thoroughly”, as, “Elfosi”, to dig out; “Ellerni”, to learn thoroughly.

 

VOCABULARY.

 

kolono : column, pillar. krono : crown.

marmoro : marble. uzo : use.

figuro : figure. okazo : occasion.

muro : wall. alfabeto : alphabet.

kanapo : sofa. divid- : divide (something).

arto : art. produkt- : produce.

viveco : liveliness. interne : inside.

Inter Rusujo kaj Francujo estas Germanujo. Ili dividis inter si dekdu pomojn. Inter la deka kaj dekunua horo matene. Inter la kolonoj staris marmoraj figuroj. Apud la muro inter la fenestroj staris kanapo. Longe ili parolis inter si. Cxe tiu cxi malsano unu horo povas decidi inter vivo kaj morto. En la intertempo inter la paroloj oni produktas artajn fajrojn.

Mi staras ekster la domo, kaj li estas interne. Li estas ekster la pordo. Nun ni estas ekster dangxero. Li logxas ekster la urbo. Starante ekstere, li povis vidi nur la eksteran flankon de nia domo. Li montris eksteren en la mallumon. Mi lasis lin ekstere. La ekstero de tiu cxi homo estas pli bona, ol lia interno.

Li eliris el la urbo. Li estas jxus reveninta el la eksterlando. Kun eksterordinara viveco sxi elsaltis el la vagono. Sxi metis al sxi kronon el blankaj lilioj sur la harojn. Li faris uzon el la okazo. Tiuj cxi nestoj estas farataj tute el tero. Sxi estis la plej kuragxa el cxiuj. Jen vi elkreskis! Li eliris el la dormocxambro, kaj eniris en la mangxocxambron. La esperanta alfabeto konsistas el dudek ok literoj.

 

LESSON 31.

 

Sur. Super. Sub.

“Sur” means “on, upon” (touching). “Li sidas sur la kanapo”, He is sitting on the sofa. Followed by the accusative (with “n”) it means “on to”, as “Sidigxu sur la kanapon”, Sit down on the sofa. “Influi sur la karakteron”, To have influence on the character.

“Super” means “over, above” (not touching). “Super la maro flugis la nuboj”, Over the sea floated the clouds. Followed by the accusative it shows motion over and above a thing, as “Li jxetis sxtonon super la muron”, He threw a stone over the wall.

“Sub” means “under, underneath”. “La hundo kusxis sub la tablo”, The dog lay under the table. With the accusative “sub” shows motion to and beneath, as “La hundo kuris sub la tablon”, The dog ran under the table.

 

VOCABULARY.

 

aero : air. suprajxo : surface.

sono : sound. sxultro : shoulder.

benko : bench. ferdeko : deck.

kato : cat. balanc- : swing (something).

lito : bed. frap- : strike, slap.

frukto : fruit. influ- : have influence on.

genuo : knee. prem- : press.

muso : mouse. nagx- : swim.

muziko : music. forestanta : absent.

ponto : bridge. nobla : noble (quality).

sofo : sofa. alta : high.

Mi sidas sur segxo kaj tenas la piedojn sur benketo. Li revenis kun kato sur la brako. Mi metis la manon sur la tablon. Li falis sur la genuojn. Ne iru sur la ponton. Li jxetis sin malespere sur segxon. Li frapis lin sur la sxultron, kaj premis lin malsupren sur la sofon. Mi sidigis min sur la lokon de la forestanta hejtisto. La fruktoplantado devas influi noblige sur tiujn, kiuj sia okupas je gxi.

Super la tero sin trovas aero. Liaj pensoj alte levigxis super la nubojn. Sxi ricevis la permeson sin levi super la suprajxon de la maro. Ili povis sin levi sur la altajn montojn alte super la nubojn. Li staras supre sur la monto kaj rigardas malsupren sur la