The Esperanto Teacher - Helen Fryer (easy books to read in english .txt) 📗

in fOr), HO-mo, RO-zo, ko-LOM-bo, DOR-mo (the R rolled), MOR-to, po-PO-lo.

u - (as in bOOt), U-nu, dum, BRU-lu, sur-TU-to, vul-TU-ro, mur-MUR-i.

aj - (as in nIce), ajn, kaj, rAJ-to, taj-LO-ro, FAJ-ro, BE-laj.

ej - (as in plAY), VEJ-no, HEJ-mo, plej, HEJ-to.

oj - (as in bOY), PAT-roj, FOJ-no, HO-mojn, KOJ-no, SOJ-lo, KON-koj.

uj - (as in hallelUJah), tuj, CXI-uj, TI-uj.

aux - (as in cOW), AN-taux, LAUX-bo, frauxLI-no, KAUX-zi, auxsKUL-tu, AUX-di.

eux - (like ehw), Eux-RO-po, neux-ral-GI-o, Eux-kar-IS-to, reux-ma-TIS-mo.

c - (= ts, biTS), CE-lo, fa-CI-la (=FA-TSEE-LA), be-LE-co (BE-LE-TSO), ofi-CI-ro, PA-co, ci-ko-NI-o, CO-lo.

cx - (= tch, maTCH), cxu, ecx, cxe, CXAMbro, CXER-pi, TRANcxi, RI-cxa.

g - (as in Good), LON-ga, LE-gi, ge-NU-o, GEN-to, GLI-ti, GRO-so.

gx - (as in Gem), GXE-mi, gxis, gxar-DE-no, SA-gxa, MAN-gxi, RE-gxo.

h - (breathed), HA-ro, hi-RUN-do, ha-RIN-go, his-to-RI-o, he-DE-ro, HIM-no.

hx - (in throat), hxe-MI-o, hxo-LE-ro, me-hxa-NI-ko, E-hxo, hxa-O-so.

j - (like y), JU-na, ma-JES-ta, sin-JO-ro, ka-JE-ro, jes, ja.

jx - (= zh), bon-AJX-o, JXE-ti, jxur-NA-lo, jxus, JXAUXdo, jxa-LU-zo.

s - (ss), SU-per, ses, STA-ri, trans, ves-PE-ro, SVIN-gi.

sx - (sh), FRE-sxa, SXE-lo, KU-sxi, SXTU-po, SXVI-ti, SXVE-li.

kz - ek-ZER-co, ek-ZEM-plo, ek-za-ME-no, ek-ze-KU-ti, ek-ZI-li, ek-ZIS-ti.

kv - kvar, kvin, kvi-E-ta, KVANkam, KVER-ko, KVAzaux.

gv - GVI-di, LIN-gvo.

kn - KNA-bo, KNE-di.

sc - (sts), SCI-o (sts-ee-o), SCE-no (stse-no), SCEP-tro, eks-CI-ti (eks-TSEE-tee), eks-cel-EN-co (eks-tsel-EN-tso), sci-EN-co (stsee-en-tso).

CEN-to, SEN-to; CE-lo, SE-lo, SXE-lo; CO-lo, KO-lo; ci, cxi; ec, ecx; KRU-co, KRU-cxo; PA-go, PA-gxo; RE-gi, RE-gxi; SE-gi, SE-gxo; HO-ro, HXO-ro; PE-si, PE-zi; STE-lo, SXTE-lo; SAN-go, SXAN-go; VER-so, VER-sxi; dis-I-ri, dis-SXI-ri; GUS-ta, GXUS-ta; STU-po, SXTU-po; STA-lo, SXTA-lo; POS-to, POSX-to; re-SER-vi, re-ZER-vi; ru-GXI-gi, ru-CXI-gxi; ri-CXI-gi, ri-CXI-gxi, ri-CXE-co; FTI-zo.

a-E-ro, oce-A-no, fe-I-no, GXU-i, pe-RE-i, pe-RE-u; fo-I-ro, CXI-u-JA-ra, VO-joj, tro-U-zi, for-RAM-pi, ku-I-ri; SKVA-mo, zo-o-lo-GI-o, en-U-i, de-TRU-u, SXPRUci, ru-I-ni; Jan-u-A-ro, Feb-ru-A-ro, li-E-no, ho-DI-aux, hi-E-raux, Hun-gar-U-jo, Ne-a-PO-lo, sci-U-ro.

 

*

 

NOTE.—A useful mnemonic for the Esperanto vowels is pAr, pEAr, pIEr, pORe, pOOr, but the sounds should not be dragged. It is helpful to note that the English words “mate, reign, pane, bend; meet, beat, feel, lady; grow, loan, soft; mute, yes, mule” (as pronounced in London and South of England), would be written in Esperanto thus:—“mejt, rejn, pejn, bend; mijt, bijt, fijl, lejdi; groux, louxn, soft; mjut, jes, mjul”.

 

LESSON 1.

 

WORDS.

In Esperanto a word generally consists of an unchanging part or root, which expresses the idea, and an ending which shows the use of the word, that is, whether it is a name, a describing word, etc. By changing the ending the use of the word is changed.

Notice carefully the words given below which end in “o”. It will be seen that they are all names.

In Esperanto every name ends in “o”.

(In Grammar names are called NOUNS).

Notice further the words which end in “-as.” They all express doing or being (action or state), which is going on at the present time, or which is a custom at the present time.

The words “a,” “an,” are not expressed; “the” is translated by “la”.

 

VOCABULARY.

 

pAtro : father. cxAmbro : room.

frAto : brother. fenEstro : window.

fIlo : son. lIbro : book.

TeodOro :Theodore. krajOno : pencil.

tajlOro : tailor. plUmo : pen.

leOno : lion. cxapElo : hat.

bEsto : animal. dOmo : house.

kolOmbo : pigeon. Arbo : tree.

bIrdo : bird.

rOzo : rose. Estas : is, are, am.

flOro : flower. apartEnas : belongs.

pOmo : apple. brIlas : shines.

sUno : sun. kUsxas : lies.

tEro : earth, ground. stAras : stands.

sxtOno : stone.

 

la : the. de : of, from.

kaj : and. kIe : where.

jes : yes. kIo : what thing.

ne : no, not. jen Estas : here is.

al : to, towards. cxu : whether (asks a question).

sur : on. Antaux : before, in front of.

en : in.

Apud : by, near, beside.

 

(The [UPPERCASE] shows the accented syllable).

Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. La rozo apartenas al Teodoro. La suno brilas. La patro estas tajloro. Kie estas la libro kaj la krajono? Jen estas pomo. Sur la tero kusxas sxtono. Sur la fenestro kusxas krajono kaj plumo. La filo staras apud la patro. Jen kusxas la cxapelo de la patro. La patro estas en la cxambro. Antaux la domo staras arbo.

Kio estas leono? Kio estas rozo? Kio brilas? Kio estas la patro? Kie estas la patro? Kio estas sur la fenestro? Kie estas la plumo?

Cxu leono estas besto? Jes, leono estas besto. Cxu rozo estas birdo? Ne, rozo ne estas birdo, rozo estas floro.

 

LESSON 2.

Every “describing” word, that is, every word which tells the kind or quality of a person or thing, ends in “a,” as “granda”, large; “rugxa”, red.

(A describing word is called an ADJECTIVE).

 

VOCABULARY.

 

bEla : beautiful. jUna : young.

blAnka : white. matUra : mature, ripe.

blUa : blue. nOva : new.

bOna : good. nUtra : nutritious.

fidEla : faithful. pUra : pure, clean.

fOrta : strong. rIcxa : rich.

frEsxa : fresh. sAna : well (healthy).

 

cxiElo : sky, heaven. nEgxo : snow.

fEsto : holiday. pAno : bread.

frauxlIno : maiden lady, Miss papEro : paper.

hOmo : man (human being). tAblo : table.

hUndo : dog. vIno : wine.

infAno : child. Onklo : uncle.

JohAno : John. pli : more.

kajEro : exercise book. ol : than.

lAkto : milk. sed : but.

mAno : hand. tre : very.

La patro estas sana. Infano ne estas matura homo. La cxielo estas blua. Leono estas forta. La patro estas bona. La mano de Johano estas pura. Papero estas blanka. Blanka papero kusxas sur la tablo. Jen estas la kajero de la juna frauxlino. Sur la cxielo staras la bela suno. La papero estas tre blanka, sed la negxo estas pli blanka. Lakto estas pli nutra, ol vino. La pano estas fresxa. La onklo estas pli ricxa, ol la frato. Jen kusxas rugxa rozo. La hundo estas tre fidela. La libro estas nova.

 

LESSON 3.

When the name (noun) is required to denote more than one of the persons or things for which it stands, “j” is added to it, as “rozoj”, roses; “kolomboj”, pigeons; and then every “describing” word (adjective) which belongs to it must also have “j”, as “rugxaj rozoj”, red roses; “la kolomboj estas belaj”, the pigeons are beautiful.

(When the noun stands for “more than one,” it is said to be PLURAL. “j” is the sign of the plural).

 

VOCABULARY.

 

jAro : year. agrAbla : agreeable, pleasant.

kAnto : song. Akra : sharp.

knAbo : boy. delikAta : delicate.

lilIo : lily. flUgas : fly, flies.

trancxIlo : knife. diligenta : diligent.

dento : tooth.

 

lUndo : Monday. vendrEdo : Friday.

mArdo : Tuesday. sabAto : Saturday.

merkrEdo : Wednesday. dimAncxo : Sunday.

jxAUXdo : Thursday.

La birdoj flugas. La kanto de la birdoj estas agrabla. Kie estas la knaboj? La patroj estas sanaj. Infanoj ne estas maturaj homoj. Leonoj estas fortaj. La manoj de Johano estas puraj. Jen estas la kajeroj de la junaj frauxlinoj. La onkloj estas pli ricxaj, ol la fratoj. La hundoj estas tre fidelaj. Blankaj paperoj kusxas sur la tablo. En la cxambro estas novaj cxapeloj. Kie estas la akraj trancxiloj? Bonaj infanoj estas diligentaj. Jen kusxas puraj, blankaj, delikataj lilioj. La dentoj de leonoj estas akraj.

 

LESSON 4.

 

mi : I. ni : we,

ci : thou. vi : you.

li : he. ili : they.

sxi : she. si (see Lesson 7).

gxi : it oni : one, they, people.

 

(The above words are called PRONOUNS because they are used instead of repeating the noun).

By adding “a” the pronouns are made to denote a quality, in this case possession, as “mia libro”, my book; “via pomo”, your apple; “ilia infano”, their child.

 

mia : my, mine. nia : our, ours.

cia : thy, thine. via : your, yours,

lia : his. ilia : their, theirs.

sxia : her, hers. sia (see Lesson 7),

gxia : its.

When the name to which these “pronoun-adjectives” belong is plural they must of course take “j”, as “miaj libroj”, my books; “viaj pomoj”, your apples; “iliaj infanoj”, their children.

In speaking of relations and parts of the body “la” is often used instead of “mia”, “lia”, etc., as “La filo staras apud la patro”, The son stands by the (his) father.

For “mine,” “ours,” etc., “mia”, “nia”, etc., may be used either with or without “la”, as “La libro estas mia”, or “La libro estas la mia”, The book is mine.

“Oni” is used for “one, they, people”, when these words are indefinite in meaning, as in the sentences:—Here one can speak fearlessly, “Tie cxi oni povas maltime paroli”, They say that he is rich, “Oni diras, ke li estas ricxa”, People often eat too quickly, “Oni ofte mangxas tro rapide.”

 

VOCABULARY.

 

Avo : grandfather. vEnkas : conquers.

amIko : friend. mAngxi : to eat.

gxardEno : garden gxentIla : polite.

knabIno : girl. silEnte : silently.

rUso : Russian. kIu : who, which (that).

sinjOro gentleman, Mr., Sir. cxIu : each one, every.

vEro : truth. cxIuj : all, all the.

vEnas : comes. la plej : the most.

Iras : goes. tIel : as, so.

lEgas : reads. kIel : as.

skrIbas : writes. nun : now.

plOras : cry, cries. Ankaux : also.

vOlas : wills, wishes. cxIam : always.

dIras : says. el : out of.

sIdas : sits. cxar : because, for.

Mi legas. Vi skribas. Li estas knabo, kaj sxi estas knabino. Ni estas homoj. Vi estas infanoj. Ili estas rusoj. Kie estas la knaboj? Ili estas en la gxardeno, Kie estas la knabinoj? Ili ankaux estas en la gxardeno. Kie estas la trancxiloj? Ili kusxas sur la tablo. La infano ploras, cxar gxi volas mangxi. Sinjoro, vi estas negxentila. Sinjoroj, vi estas negxentilaj. Oni diras; ke la vero cxiam venkas. La domo apartenas al li. Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. Mi estas tiel forta, kiel vi. Nun mi legas, vi legas, kaj li legas, ni cxiuj legas. Vi skribas, kaj la infanoj skribas, ili (vi) cxiuj sidas silente kaj skribas.

Mia hundo, vi estas tre fidela. Li estas mia onklo, cxar mia patro estas lia frato. El cxiuj miaj infanoj, Ernesto estas la plej juna. Lia patro kaj liaj fratoj estas en la gxardeno. sxia onklo estas en la domo. Kie estas viaj libroj? Niaj libroj kusxas sur la tablo; iliaj krajonoj kaj ilia papero ankaux kusxas sur la tablo.

Kiu estas en la cxambro? Kiuj estas en la cxambro? La sinjoro, kiu legas, estas mia amiko. La sinjoro, al kiu vi skribas, estas tajloro. Kio kusxas sur la tablo?

 

LESSON 5.

 

The use of final “n”.

In order to understand the meaning of a sentence it is necessary to be able to recognise clearly and unmistakably what it is that is spoken about, that is, what the “subject of the sentence” is. In English this is often to be recognised only by its position in the sentence. For instance, the three words—visited, John, George, can be arranged to mean two entirely, different things, either “John visited George,” or “George visited John.” [Footnote: In teaching Esperanto to children it is well to make sure before going further that they thoroughly understand, what the subject is. The subject is that which we think or speak about. The word which stands for it is the subject of the sentence. The children may be required to underline the subject of each sentence in a suitable piece of prose or verse.] In Esperanto the sense does not depend on the arrangement— “Johano vizitis Georgon” and “Georgon vizitis Johano” mean exactly the same thing, that John visited George, the “n” at the end of “Georgon” showing